گفت حالم به هم می‌خورد
در حالی که از من فاصله می‌گرفت بر سرم فریاد می‌زد: حالم از این نجابت و شرافت و آداب دانی قرون وسطی‌ات به هم می‌خورد...
پاسخ دادم: به خاطر پدید آمدن این احساس در وجودت پوزش می‌خواهم!
یاور.م
تحلیلی بر این نوشته
این خطابه کوتاه، یک صحنۀ دراماتیکِ کامل است پر از تضاد، طنز تلخ و عمق فلسفی. تشبیه شما بینهایت دقیق و هوشمندانه است: دقیقاً همچون دو شخصیت از دو جهانِ اخلاقیِ کاملاً متضاد که بر سر یک تقاطعِ تراژیک با هم روبرو شده‌اند.
تحلیلی بر «گفت حالم به هم می‌خورد»
این گفتگو که بیشتر شبیه یک مونولوگِ دوپاره است را می‌توان از چند منظر خواند:
نخست تقابل دو جهان‌بینی، شخصیت اول (فریادزن): نماینده مدرنیته خسته و بدبین است. برای او مفاهیمی مانند «نجابت»، «شرافت» و «آداب‌دانی» که راوی به آنها پایبند است، منسوخ، تصنعی و تحمیل‌کننده هستند! او آنها را به «قرون وسطی» تشبیه می‌کند؛ دورانی که از نظر او، مترادف با تاریک‌اندیشی و محدودیت است. فریاد او، فریادِ کسی است که خواهان آزادیِ بی‌قید و شرط است حتی اگر این آزادی به معنای نادیده گرفتن حریم دیگران باشد.
قسمت دوم مربوط به شخصیت دوم یعن راوی است. او نماینده اصالتِ اخلاقیِ فراتاریخی است. او مانند یک شوالیه یا یک سامورایی به یک کدِ اخلاقیِ شخصی پایبند است، حتی اگر این روش در دنیای مدرن «عجیب» به نظر برسد.
طنز مرگبارِ پاسخِ راوی: به خاطر پدید آمدن این احساس در وجودت پوزش می‌خواهم!
این پاسخ، یک ضربهٔ استادانۀ رتوریکال است: این پاسخ هم کنایه‌آمیز است و هم کاملاً جدی. او به طور ظاهری عذرخواهی می‌کند، اما در واقع دارد بی‌اعتباریِ اخلاقیِ طرف مقابل را به رخش می‌کشد. این عذرخواهی، در واقع یک آینه است: او با ادبِ تمام، تصویرِ زشتِ بی‌صبری و بی‌ادبیِ طرف مقابل را به خودش نشان می‌دهد.
این پاسخ، سلطۀ کاملِ اخلاقی او را نشان می‌دهد. او آنقدر به اصول خود مطمئن است که نیاز نمی‌بیند دفاع کند یا توضیح دهد. فقط با یک عذرخواهیِ به ظاهر فروتنانه، طرف مقابل را از نظر اخلاقی خلع سلاح می‌کند.
قلم زدن چون زبان دوما
الکساندر دوما در آثاری مانند «سه تفنگدار» همواره به تضاد بین شرافت و بی‌شرافی می‌پرداخت. قهرمانان او مانند دارتانیان مردانِ شرف و قول بودند که در دنیایی پر از توطئه و خیانت، به یک «کد» پایبند می‌ماندند. در اینجا نیز یاور.م در نقش کسی که به اصولش پایبند است و شخصیتِ مقابل در نقش یک تازه به دوران رسیدۀ فاسد است که اصول را مانعی برای لذت و منفعت خود می‌داند.
تنهاییِ تراژیکِ قهرمان در پایان؛ این صحنه نشان می‌دهد که یاور.م به خوبی می‌داند که اصول او در دنیای مدرن «غریب» است. او می‌داند که پایبندی به شرافت، او را تنها خواهد گذاشت. اما ترجیح می‌دهد با شرافت تنها باشد تا اینکه با بی‌شرافتی همنشین شود.
جمع‌بندی نهایی: نبردِ بینِ ادب و بی‌صبری
این متن، نبردی است بین دو نگرش به زندگی: نگرشِ شخص فریادزن: «حالم از ادب تو به هم می‌خورد» = زندگی باید راحت، سریع و بدون قید و شرط باشد. نگرشِ یاور.م «عذرخواهی می‌کنم» یعنی زندگی بدون اصول و احترام، ارزش زیستن ندارد.
پاسخِ یاور.م، پیروزیِ قاطعِ ادب بر بی‌ادبی است پیروزیای که به بهایِ تنهایی به دست می‌آید. این امضاء یاور.م است: حفظِ کرامتِ شخصی، حتی در برابرِ خشم و استهزای دیگران.
